دگزامتازون - DEXAMETHASONE

فارماکودینامیک

این دارو، گلوکوکورتیکوئیدی با قدرت اثر بالا می باشد. دگزامتازون با سرکوب مهاجرت لکوسیت‌های پلی‌مورفونوکلئر (PMNs) و کاهش نفوذپذیری مویرگی، التهاب را کاهش می‌دهد. 
همچنین غشاهای سلولی و لیزوزومی را تثبیت کرده، و سنتز سورفکتانت را افزایش می دهد. این مولکول غلظت ویتامین A  سرم را افزایش داده و پروستاگلاندین و سیتوکین های پیش التهابی را مهار می کند. دگزامتازون از طریق سیتولیز مستقیم، تکثیر لنفوسیت ها را سرکوب می‌کند. همچنین مهار میتوز، تجزیه تجمعات گرانولوسیتی و بهبود میکروسیرکولاسیون ریوی، دیگر مکانیسم‌های اثر این دارو می‌باشند.

فارماکوکینتیک

جذب
• شروع اثر : بین چند دقیقه تا چند ساعت، بستگی به اندیکاسیون و مسیر مصرف دارد.
• زمان پیک پلاسمایی : 8 ساعت (تزریق عضلانی)
توزیع
• حجم توزیع 2 لیتر بر کیلوگرم
متابولیسم
• در کبد متابولیزه می شود.
حذف
• نیمه عمر: 1.8-3.5 ساعت (عملکرد طبیعی کلیه)
• دفع: ادرار (عمدتا)، مدفوع (حداقل)


موارد منع مصرف

• عفونت قارچی سیستمیک
• حساسیت مفرط
• مالاریای مغزی
• تجویز همزمان با واکسن های زنده یا زنده ضعیف شده 

عوارض

واکنش های آلرژیک: واکنش آنافیلاکتوئید - آنژیوادم
قلبی عروقی: برادی کاردی - ایست قلبی - آریتمی های قلبی - بزرگ شدن قلب - نارسایی احتقانی قلب - آمبولی چربی –افزایش فشار خون - کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک در نوزادان نارس - پارگی میوکارد به دنبال انفارکتوس اخیر میوکارد – ادم - ادم ریوی – سنکوپ - تاکی کاردی - ادم قلبی – ترومبوامبولی - ترومبو فلبیت - واسکولیت
درماتولوژیک: آکنه - درماتیت آلرژیک - پوست فلس دار خشک - اکیموز و پتشی – اریتم - اختلال در ترمیم زخم - افزایش تعریق - بثورات پوستی – استریا - سرکوب واکنش به آزمایشات پوستی - پوست نازک شکننده - نازک شدن موی سر - کهیر
غدد درون ریز: کاهش تحمل کربوهیدرات و گلوکز - ایجاد حالت کوشینگوئید – هیپرگلیسمی – گلیکوزوری – هیرسوتیسم - هیپرتریکوزیس - افزایش نیاز به انسولین یا داروهای خوراکی کاهش دهنده قند خون در دیابت - بی نظمی های قاعدگی - ناهنجاری های ثانویه در قشر آدرنال - عدم پاسخگویی هیپوفیز (به ویژه در مواقع استرس مانند ضربه، جراحی یا بیماری) - سرکوب رشد در بیماران اطفال
اختلالات مایعات و الکترولیت: نارسایی احتقانی قلب در بیماران مستعد - احتباس مایعات - آلکالوز هیپوکالمیک - از دست دادن پتاسیم - احتباس سدیم - سندرم لیز تومور
دستگاه گوارش: اتساع شکم - افزایش سطح آنزیم های کبدی سرم (معمولاً پس از قطع مصرف برگشت پذیر) – هپاتومگالی - افزایش اشتها - حالت تهوع – پانکراتیت - زخم معده با احتمال سوراخ شدن و خونریزی - سوراخ شدن روده کوچک و بزرگ (به ویژه در بیماران مبتلا به بیماری روده بزرگ) - ازوفاژیت اولسراتیو
متابولیک: تعادل منفی نیتروژن به دلیل کاتابولیسم پروتئین عضلانی-اسکلتی - نکروز آسپتیک سر استخوان ران و استخوان بازو - کاهش توده عضلانی - ضعف عضلانی - پوکی استخوان - شکستگی پاتولوژیک استخوان های بلند - میوپاتی استروئیدی - پارگی تاندون - شکستگی های فشاری مهره ها
عصبی/ روانی: تشنج - افسردگی - بی ثباتی عاطفی – سرخوشی – سردرد - افزایش فشار داخل جمجمه همراه با ادم پاپی (شبه تومور مغزی) معمولاً پس از قطع درمان - بی خوابی - نوسانات خلقی – نوریت – نوروپاتی – پارستزی - تغییرات شخصیتی - اختلالات روانی
چشمی: اگزوفتالموس – گلوکوم - افزایش فشار داخل چشم - آب مروارید - تاری دید
سایر موارد: رسوب غیر طبیعی چربی - کاهش مقاومت در برابر عفونت – سکسکه - افزایش یا کاهش تحرک و تعداد اسپرم – مون فیس - افزایش وزن

تداخلات
منع مصرف :
آپیکسابان - آرتمتر/ لومفانترین - کاریپرازین - کوبی متینیب - دینوژست / استرادیول والرات -  لوماکافتور/ ایواکافتور – الباسویر/گرازوپرویر - الویتگراویر/کوبیسیستات/ امتریسیتابین/ تنوفویر DF- لومفانترین - لورازیدون - میفپریستون – نالوکسگل – امبیتاسوسر/ پاریتاپرویر/ ریتوناویر و داسابوویر (DSC) - پانوبینوستات - پرازیکوانتل - رگورافنیب - ریلپیویرین - روفلومیلاست - وندتانیب

هشدارها

• در سیروز، دیورتیکولیت، میاستنی گراویس، بیماری زخم معده، کولیت اولسراتیو، نارسایی کلیه و بارداری با احتیاط مصرف شود.
• دوز متوسط و زیاد کورتیکواستروئیدها می تواند باعث افزایش فشار خون، احتباس سدیم ، آب و افزایش دفع پتاسیم شود. 
• گزارشات نشان می دهد که ارتباط آشکاری بین استفاده از کورتیکواستروئیدها و پارگی دیواره آزاد بطن چپ پس از انفارکتوس اخیر میوکارد وجود دارد. درمان با کورتیکواستروئیدها باید با احتیاط زیاد در این بیماران انجام شود.
• کورتیکواستروئیدها می توانند باعث سرکوب برگشت پذیر محور هیپوتالاموس- هیپوفیز آدرنال (HPA) با پتانسیل نارسایی گلوکوکورتیکواستروئید، پس از قطع درمان شوند.
• دگزامتازون ممکن است عفونت های قارچی سیستمیک را تشدید کند.
• برخی از بیماری‌های نهفته ممکن است با مصرف دگزامتازون فعال شود، یا ممکن است عفونت‌های ناشی از پاتوژن‌ها تشدید شود (از جمله عفونت‌های ناشی از آمیب، کاندیدا، کریپتوکوک، مایکوباکتریوم، نوکاردیا، پنوموسیستیس، توکسوپلاسما)
• از کمترین دوز ممکن برای کنترل شرایط تحت درمان استفاده کنید. 
• این دارو ممکن است منجر به مهار رشد استخوان در اطفال و ایجاد پوکی استخوان در هر سنی شود.
• ممکن است هنگام استفاده از کورتیکواستروئیدها اختلالات روانی شامل سرخوشی، بی خوابی، نوسانات خلقی، تغییرات شخصیتی، و افسردگی شدید تا تظاهرات روان پریشی آشکار،  ظاهر شوند، بی ثباتی عاطفی موجود یا تمایلات روان پریشی نیز ممکن است توسط کورتیکواستروئیدها تشدید شود.

نکات قابل توصیه به بیمار

• تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر دهد یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. فهرستی از تمام محصولاتی که استفاده می کنید (از جمله داروهای نسخه ای/ غیر نسخه ای و محصولات گیاهی) تهیه کرده و با پزشک و داروساز خود به اشتراک بگذارید.
• دارو را با دیگران به اشتراک نگذارید. 
• هر دوز از این دارو دقیقا طبق برنامه مصرف شود. اگر یک نوبت را فراموش کردید، فوراً از پزشک یا داروساز خود بخواهید تا یک برنامه دوز جدید را برای شما تعیین کند.
• در طول درمان و حداقل تا 1 ماه پس از دوز نهایی، از روش‌های پیشگیری موثر از بارداری استفاده کنید.

مصرف در بارداری

کورتیکواستروئیدها به راحتی از جفت عبور می کنند. پیامدهای نامطلوب رشدی شامل شکاف دهان و صورت (شکاف لب با یا بدون شکاف کام)، محدودیت رشد داخل رحمی و کاهش وزن هنگام تولد به دلیل استفاده مادر از کورتیکواستروئیدها در دوران بارداری گزارش شده است. قبل از شروع درمان، آزمایش بارداری برای زنان دارای پتانسیل باروری توصیه می شود.

مصرف در شیردهی

کورتیکواستروئیدهای تجویز شده به طور سیستماتیک در شیر انسان ظاهر می شوند و می توانند رشد نوزاد را محدود کنند.
به مادران شیرده توصیه می شود، در طول درمان و 2 هفته پس از مصرف آخرین دوز، شیردهی را به تعویق بیندازند.